دکتر محمد جعفر یاحقی

دکتر "محمدجعفر یاحقی" فرزند محمدحسن سال 1326 خورشیدی در فردوس متولد شد. تحصیلات ابتدایی را تا پنجم متوسطه در فردوس و ششم ادبی را در مشهد به پایان رساند، سال 1346 وارد دانشگاه مشهد شد و در رشته زبان و ادبیات فارسی شروع به تحصیل کرد. سال 1350 دوره لیسانس را به پایان رساند و همان سال در دوره فوق لیسانس ادبیات در مشهد پذیرفته شد. پس از اتمام تحصیل در مقطع فوق لیسانس، در مهر 1354 به عنوان مربی در گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه مشهد به خدمت مشغول شد و هم زمان در کنکور دکترای زبان و ادبیات فارسی دانشگاه مشهد پذیرفته شد. سال 1359 از رساله دکترای خود به عنوان «فرهنگ اساطیر و اشارات داستانی در ادبیات» دفاع کرد و سال 1362 استادیار شد. از شهریور 1364 به مدت یک سال برای استفاده از فرصت مطالعاتی به انگلستان رفت و در دانشگاه کمبریج به مطالعات خود ادامه داد.سال 1367 بار دیگر به دعوت دانشگاه آکسفورد یک ماه در کتابخانه بادلیان سرگرم تحقیق بود در همان سال به مرتبه دانشیاری رسید. از مهر 1369 به دعوت دانشگاه مطالعات خارجی توکیو به ژاپن رفت و یک سال در توکیو به تدریس زبان و ادبیات فارسی مشغول بود. در پاییز 1372 به مرتبه استادیاری رسید و از همان زمان به سمت پژوهشی دانشکده ادبیات و علوم انسانی منصوب شد. چند ماه بعد مسئولیت تحصیل تکمیلی آن دانشکده نیز به او واگذار شد. به پیشنهاد وی «مرکز خراسان شناسی» وابسته به آستان قدس رضوی در آذر ماه 1357 تاسیس و از همان آغاز به اشاره مقام معظم رهبری به عنوان مدیر عامل این مرکز منصوب شد. کار تحقیق و نوشتن را از سال 1349 در ارتباط با آستان قدس رضوی آغاز کرد و در همان زمان شالوده کتابی با عنوان فرهنگ نامه قرآن پی ریزی و مسئولیت علمی آن به وی واگذار شد. این کتاب سرانجام به همت و سرپرستی او بعد از انقلاب تکمیل و در پنج جلد منتشر و بهمن 1357 به عنوان کتاب برگزیده برنده جایزه کتاب سال شد و از دست رئیس جمهور وقت ایران لوح افتخار گرفت. از سال 1363 که بنیاد پژوهش های اسلامی آستان قدس تاسیس شد با سمت مدیر گروه فرهنگ و ادبیات مشغول به تحقیق شد. او هم زمان با تدریس در دوره های سه گانه کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکترای زبان و ادبیات فارسی در کنفرانس های داخلی و خارجی شرکت کرده است.

فعالیت‌های علمی:

بنیان گذاری و مدیریت گروه فرهنگ و ادب بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی، ۱۳۶۳
تأسیس مرکز خراسان شناسی و انتصاب به عنوان مدیر عامل این مؤسسه، ۱۳۷۵
دریافت لوح تقدیر از رییس جمهور به مناسبت برگزیده شدن کتاب وی فرهنگ نامه قرآنی به عنوان کتاب سال جمهوری اسلامی، ۱۳۷۵
دریافت لوح تقدیر از رییس جمهور به مناسبت انتخاب کتاب وی تفسیر ۲۰ جلدی ابوالفتوح رازی به عنوان پژوهش برتر پنجمین نمایشگاه علوم قرآنی، ۱۳۷۶
انتخاب به عنوان استاد نمونه کشوری و دریافت لوح تقدیر در سال ۱۳۷۸
دریافت لوح تقدیر از رئیس مجلس به مناسبت انتخاب وی به عنوان مولف برتیر کتب درسی, 1376 دریافت لوخ تقدیر از جهاد دانشگاهی کشور, به مناسبت انتخاب وی به عنوان استاد راهنمای برتر کشور, 1387 دریافت لوح تقدیرازدست رئیس حمهور به مناسبت انتخاب کتاب فرهنگ اساطیروداستان واره هادرادب فارسی در دومین جشنواره فارابی 1387

تألیف، تصحیح و ترجمه بیش از ۲۷ عنوان کتاب و نگارش بیش از ۱۵۰ مقاله
عضویت در هیأت تحریریه ۵ مجله علمی، پژوهشی داخلی و یک مجله خارجی به شرح زیر:
مجله علوم انسانی و اجتماعی دانشگاه شیراز
نشریه دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه شهید باهنر کرمان
مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد
مجله گوهر گویا وابسته به انجمن ترویج زبان وادب فارسی
مجله نامه پارسی وابسته به شورای گسترش زبان وادب فارسی
فصلنامه رودکی وابسته به رایزنی جمهوری اسلامی ایران در تاجیکستان
عضویت در شورای عالی گسترش زبان فارسی در خارج از کشور
عضویت در هیأت ممیزه دانشگاه فردوسی مشهد
عضویت در هیأت مدیره انجمن ترویج زبان و ادب فارسی
ریاست هیأت مدیره و مدیر عامل مؤسسه فرهنگی فرهنگسرای فردوسی
عضویت در هیأت مؤسس مجمع مشهدپژوهان
مدیریت مرکز پزوهش‌های آسیای مرکزی دانشگاه فردوسی مشهد

کتاب‌ها:

تفسیر شنقشی، گزاره‌ای از بخشی از قرآن کریم، تهران، بنیاد فرهنگ ایران، ۱۳۵۵
اقلیم‌های دیگر، مشهد، چاپخانه دانشگاه فردوسی، ۱۳۶۲
تاریخ سیسیل در دوره اسلامی، اثر عزیز احمد، ترجمه از انگلیسی، با همکاری نقی لطفی، تهران، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، ۱۳۶۲
راهنمای نگارش و ویرایش، با همکاری دکتر محمدمهدی ناصح، مشهد، مؤسسه چاپ و انتشارات آستان قدس رضوی، ۱۳۶۳ (چاپ ۲۳، ۱۳۸۴)
ترجمه قرآن ری، تهران، مؤسسه فرهنگی رواقی، ۱۳۶۴
روض الجنان و روح الجنان فی تفسیر القرآن (تفسیر ابوالفتوح رازی)، مشهد، با همکاری دکتر محمد مهدی ناصح، بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی، ۲۰ جلد، ۱۳۶۵ تا ۱۳۷۶ (چاپ سوم، ۱۳۸۳)
نهایه المسؤول فی روایه الرسول، (تصحیح)، تهران، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، ۱۳۶۶
تاریخ تفکر اسلامی در هند، اثر عزیز احمد، ترجمه از انگلیسی، با همکاری نقی لطفی، تهران، کیهان- انتشارات علمی و فرهنگی، ۱۳۶۷
سوگنامه سهراب، تهران، توس، ۱۳۶۸
سرو و تذرو، از نثاری تونی، (تصحیح)، تهران، سروش، ۱۳۶۸
فرهنگ اساطیر و اشارات داستانی در ادبیات فارسی، تهران، سروش- مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، ۱۳۶۹ (چاپ دوم، ۱۳۷۵)
تاریخ ادبیات ایران، کتاب درسی برای دوره دبیرستان، تهران، وزارت آموزش و پرورش، ۱۳۶۹ تا ۱۳۷۲ (هر سال تجدید چاپ می‌شود)
بهین نامه باستان، خلاصه شاهنامه فردوسی، مشهد، انتشارات آستان قدس رضوی، ۱۳۶۹ (چاپ پنجم، ۱۳۷۶)
جزیره بی‌آفتاب، گزارش سفر یک ساله به انگلستان و اروپای غربی، مشهد، چاپخانه دانشگاه فردوسی، ۱۳۷۱
آن سال‌ها، یادهای کودکی و نوجوانی، دفتر نخستین، مشهد، مؤسسه چاپ و انتشارات آستان قدس رضوی، ۱۳۷۱
فرهنگنامه قرآنی، فرهنگ برابرهای فارسی واژه‌های قرآن براساس ۱۴۲ قرآن خطی محفوظ در کتابخانه آستان قدس رضوی، مشهد، بنیاد پژوهش‌های آستان قدس رضوی، ۵ جلد، ۱۳۷۲ تا ۱۳۷۶ (چاپ سوم: ۱۳۸۳)
فردوس/تون، تاریخ و جغرافیا، با همکاری خدیجه بوذرجمهری، مشهد، مؤسسه چاپ و انتشارات آستان قدس رضوی، ۱۳۷۳
راهنمای توس و سخنی در باره فردوسی و شاهنامه، مشهد، انتشارت پاژ، ۱۳۷۳
دیبای خسروانی، کوتاه شده تاریخ بیهقی، با همکاری مهدی سیدی، تهران، جامی، ۱۳۷۳ (چاپ ششم، ۱۳۸۴)
چون سبوی تشنه، ادبیات معاصر، تهران، جامی، ۱۳۷۴ (چاپ پنجم، ۱۳۷۷)
پاژ، زادگاه فردوسی، مشهد، انتشارت پاژ، ۱۳۷۴
از جیحون تا وخش، گزارش سفر به ماوراءالنهر، با همکاری مهدی سیدی، مشهد، مرکز خراسان شناسی، ۱۳۷۸
جویبار لحظه‌ها، جریان‌های ادبیات معاصر، تهران، جامی، ۱۳۷۸ (چاپ دهم، ۱۳۸۶)
فرهنگ نام آوران خراسان، مشهد، به نشر، ۱۳۸۲
تاریخ بیهقی، مشهد، انتشارات دانشگاه فردوسی، ۱۳۸۳
سخن آشنا یادنامه بدیع‌الزمان فروزانفر، شیراز، انتشارات داستانسرا، ۱۳۷۳
پرد گیان خیال به همراه دکتر محمد رضا شفیعی کدکنی، مشهد، ۱۳۸۴
فرهنگ اساطیر و داستان‌واره‌ها در ادبیات فارسی، تهران، انتشارات فرهنگ معاصر، ۱۳۸۶
این کتاب در دومین جشنواره بین المللی فارابی کتاب برگزیده اعلام شد و وی به دریافت لوح تقدیر نایل آمد.
یادنامه ابوالفضل بیهقی، انتشارات دانشگاه فردوسی مشهد، چاپ چهارم، ۱۳۸۶
تاریخ الادب الفارسیه المعاصر ترجمه ندی حسون، دمشق، ۲۰۰۵
تاریخ بیهقی با همکاری مهدی سیدی، انتشارات سخن 1388( کتاب فصل حمهوری اسلامی 1389)
از پاژ تا دروازه رزان تهران انتشارات سخن 1388( کتاب تشویقی انجمن فلم ایران 1369)
زین دایره مینا گشت و گزارهای فرهنگی‌ تهران انتشارات سخن 1388 ارج نامه غلامجسین یوسفی تهران میراث مکتوب 1388